W niniejszym cyklu artykułów doradzamy Wam w prosty i czytelny sposób jak odnaleźć się w sytuacjach, w których mamy do czynienia z literą prawa. Autorką naszych porad jest Pani Adwokat Kornelia Stolf – Peplińska z Kancelarii Adwokackiej SZP w Szczecinie. W naszym, pierwszym, marcowym artykule postaramy się udzielić Wam kilku rad odnośnie uzyskania zasiłku macierzyńskiego oraz wyjaśnić kilka nowości, które pojawiły się wraz z ostatnimi zmianami prawnymi w tym temacie.

Osoby, które planują macierzyństwo, spodziewają się już dziecka bądź narodziny pociechy nastąpiły już po 1 stycznia 2016 r. – powinny zaznajomić się z nowymi przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dotyczącymi zasad ustalania oraz wypłacania zasiłku macierzyńskiego.

W prasie, w radiu oraz w telewizji było ostatnio dość głośno o tym temacie, a wszystko za sprawą jak zwykle kontrowersyjnych zmian, które zamiast wspierać macierzyństwo, wprowadziły szereg obostrzeń, które sprawiły, że przebywanie na zasiłku macierzyńskim często nie będzie miało już nic wspólnego z poczuciem bezpieczeństwa finansowego. Dotyczy to głównie matek, które przed urodzeniem dziecka prowadziły działalność gospodarczą.

W przypadku osób zatrudnionych na umowę o pracę w zasadzie nic się nie zmieniło, jeśli chodzi o sposób ustalania wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Tak jak dotychczas, podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem wskazanych 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Podstawę wymiaru zasiłku będzie się ustalało z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.

Powyższe oznacza, że będąc zatrudnionym na umowę o pracę przynamniej przez jeden miesiąc z wynagrodzeniem brutto ok. 6 tys. zł, będzie można uzyskać zasiłek macierzyński rzędu nawet 4 tys. zł.

Dużo zmian, niestety niekorzystnych nastąpiło w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą. Dotychczasowe przepisy umożliwiały przyszłym matkom wpłynięcie na wysokość tego zasiłku. Wówczas, po opłaceniu kilku wysokich składek można było również uzyskać zasiłek rzędu 5-6 tys. zł. Możliwości te były niestety nadużywane. Przyszłe matki często zakładały bowiem fikcyjne firmy np. na miesiąc przed porodem, opłacały jedną dużą składkę, a następnie przez rok uzyskiwały wysoki zasiłek. Zmiana przepisów miała ukrócić ten proceder, jednak uderzyła również w te matki, które faktycznie prowadzą działalność i to od dłuższego czasu. Przykładowo, osoba, która prowadziła działalność gospodarczą krócej niż dwa lata i korzystała z możliwości opłacania preferencyjnego ZUSu po zmianach otrzymałaby niespełna 17,77 zł zasiłku (!).

Obecnie przyszłe matki nie będą miały większej możliwości wpłynięcia na wysokość przyszłego zasiłku, albowiem jego wymiar będzie wyliczany jako średnia przychodu (czyli kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe) z ostatnich 12 miesięcy. Jeśli ktoś prowadzi działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy, zasiłek będzie wyliczany wedle skomplikowanego algorytmu wskazanego w ustawie.

Aby zatem dobrze przygotować się na czas po porodzie, należałoby opłacać wysokie składki przez 12 miesięcy (o ile ktoś tak długo prowadzi już działalność). Wiadomym jest, że ciąża trwa jedynie 9 miesięcy, a matka dowiaduje się o niej dopiero po upływie pewnego czasu. Nie ma więc możliwości zapewnienia sobie stabilności finansowej na okres po urodzeniu dziecka, tak jak miało to miejsce dotychczas.

Powyższe zmiany miały wejść w życie już od 1 listopada 2015 r., jednak wskutek wielu protestów opóźniono ich wejście w życie do 1 stycznia 2016 r. Poza tym dodano przepis, zgodnie z którym w przypadku matek prowadzących działalność krócej niż dwa lata i opłacających preferencyjne składki ZUS - będzie wypłacana gwarantowana kwota 1000,00 zł.

Mało kto mówi jednak o tym, że od tych 1000 zł matka będzie musiała opłacić obowiązkową składkę zdrowotną w wysokości ok. 280 zł, więc tak naprawdę do dyspozycji pozostanie jej niewiele ponad 700,00 zł… Ustawodawca jakby zignorował to, że kiedy przedsiębiorcza matka rodzi dziecko, to zazwyczaj nie zamyka działalności gospodarczej. W dalszym ciągu musi ponosić koszty jej utrzymania (np. opłaty za wynajem biura, koszty kredytów, leasingu), do tego musi w jakiś sposób utrzymać siebie oraz nowonarodzone maleństwo. Utrzymanie tego za kwotę 700,00 zł jest wręcz niemożliwe. 

Poza tym, wobec takich zmian przedsiębiorcze matki prowadzące działalność krócej niż dwa lata, dostaną taki sam zasiłek, jak niepracujące studentki, czy osoby bezrobotne, które w przeciwieństwie do matek prowadzących działalność nie są zobowiązane do opłacania żadnych składek.

W różnych środkach masowego przekazu zmiany ustawy obrazowane są na przykładzie matki prowadzącej zakład fryzjerki krócej niż dwa lata i zatrudniającej pracownice. Jeśli taka właścicielka zakładu chciałaby przejść na macierzyński, to dostałaby ok. 700,00 zł świadczenia, a jej pracownica zatrudniona przez miesiąc na umowę o pracę z wynagrodzeniem ok. 5-6 tys. brutto – otrzymałaby ok. 4 tys. zasiłku. Przykład ten w sposób jasny wskazuje, jak niesprawiedliwe oraz krzywdzące są nowe zmiany. Niestety nie mają one nic wspólnego z polityką prorodzinną oraz wspieraniem przedsiębiorczości u kobiet.

Treści zamieszczone w artykule mają jedynie charakter informacyjny i nie mogą być podstawą jakichkolwiek roszczeń.