Tacheles – symbol berlińskiej awangardy i niezależności. Prawdziwą legendą popularnej od 30 lat XX wieku Oranienburger Straße w Mitte była instytucja, która niestety już nie istnieje. Dom Sztuki Tacheles był od 1990 roku symbolem tego, co w tym mieście najważniejsze: wolności, oddolnych inicjatyw i awangardy.

Ocalony przed wyburzeniem budynek, jako część dawnego domu towarowego koncernu Wertheim, został zajęty przez inicjatywę artystów Tacheles na początku 1990 roku. Artyści na podstawie prawa o ochronie zabytków dążyli do wstrzymania prac rozbiórkowych. Przy zwołanym z tego powodu „okrągłym stole” przedstawili pilny wniosek o tymczasowym wstrzymaniu zburzenia obiektu. W końcu, na podstawie pozytywnej ekspertyzy, obiekt wpisano na listę zabytków, a kolejna ekspertyza z 1992 roku ostatecznie go ocali

Sama nazwa Tacheles pochodzi z języka hebrajskiego. Fraza mówić „tacheles” oznacza mówić otwartym tekstem, mówić o kłopotliwych sprawach. Pierwotną ideą artystów Tacheles było podkreślenie braku możliwości otwartego głoszenia poglądów za czasów NRD, kiedy to poglądy, zarówno na tematy polityczne, społeczne, jak i artystyczne, trzeba było przemycać w formie aluzji. Celem inicjatywy było przełamanie tej bariery, mówienie wprost, dlatego też nazwa grupy została przeniesiona na zajęty przez artystów obiekt.

Pięciokondygnacyjny budynek został wzniesiony w latach 1907 – 1908. W 1909 roku otwarto w nim dom towarowy Friedrichstraßenpassage, drugi co do wielkości pasaż handlowy w Berlinie w ówczesnym czasie. Koszt jego budowy wyniósł siedem milionów marek w złocie. Obiekt zaprojektowano w stylu wczesnego modernizmu, a połączono z wystrojem zawierającym elementy gotyku i klasycyzmu. W 1909 roku pasaż stał się własnością koncernu Wertheim, który zarządzał nim przez następne pięć lat. Następnie obiekt przechodził różne koleje losu.

Został m.in. zlicytowany, a w 1928 roku, po przejęciu go przez Berliner Commerz und Privatbank, otrzymał nazwę Dom Techniki i był użytkowany przez koncern AEG. W latach 30. XX wieku przechodził stopniowo pod władanie NSDAP, aby w 1941 roku zostać całkowicie przejęty przez partię faszystowską.

Mimo zalania dolnych kondygnacji oraz częściowego zniszczenia, obiekt przeżył oblężenie i zdobycie Berlina w 1945 roku. W 1948 roku został przejęty przez związki zawodowe w powstającym właśnie NRD. Do budynku wprowadziły się później różne zakłady rzemieślnicze, biuro podróży, szkoła cyrkowa, zakład fryzjerski dla psów, szkoła handlu zagranicznego i biura zakładów produkujących urządzenia teletechniczne.

Z kolei skarbiec, dobudowany w podziemiu w 1924 roku, zajęła armia NRD. Przez jakiś czas działało tu też kino Camera. Pod koniec lat 70. ubiegłego stulecia władze NRD przeznaczyły obiekt do rozbiórki. Na jego terenie miała przebiegać ulica łącząca Oranienburger Straße i Friedrichstraße.

W 1980 roku rozpoczęto pierwsze prace. Wysadzono w powietrze część budynku wraz z kopułą. Według założeń planu reszta miała być zburzona w kwietniu 1990 roku. Po upadku muru berlińskiego, w 1990 roku pojawiła się inicjatywa Tacheles. Artyści szybko zagospodarowali obiekt, powstały sale wystawowe, pracownie i galerie z dziełami sztuki współczesnej. W „błękitnym salonie” odbywały się koncerty i odczyty.

W „złotej sali” na pierwszym piętrze występowały teatry offowe. W latach 1996–1997 odbyło się tu wiele dyskusji z politykami, socjologami i architektami w ramach cyklu „Metropolia Berlin, architektura szybkościowa”. Od 1998 obiekt przechodził z rąk do rąk, będąc własnością różnych instytucji finansowych.

Grupa Tacheles miała wynegocjowaną symboliczną stawkę czynszu równowartości 1 marki niemieckiej za metr kwadratowy aż do dnia 31 grudnia 2008 roku. Po tym terminie spółka zarządzająca obiektem ogłosiła upadłość. Stopniowo opuszczały go różne podmioty w nim działające, ale osiemdziesięciu artystów pozostało w swoich pracowniach.

Ostatecznie we wrześniu 2012 roku kilkudziesięciu pozostających w budynku artystów opuściło go pod presją właściciela. Później pozostawał w nim już tylko warsztat metalowy, uprawiający kowalstwo artystyczne, ciągle protestujący przeciwko eksmisji. W następnych latach przyszłość tego miejsca pozostaje nadal niejasna. W pierwszą rocznicę zamknięcia domu powstał nawet film „Where shall we go now?”.

Od 2018 roku rozpoczęła się tu budowa wielofunkcyjnego zespołu Am Tacheles, obejmującego oprócz zachowanego obiektu również przyległy teren w kwartale pomiędzy ulicami Oranienburger Straße, Johannisstraße i Friedrichstraße. W ubiegłym roku oddano do użytku budynki, spełniające funkcjach mieszkalne, biurowe, kulturalne i handlowe.

W głównym, oryginalnym, zabytkowym budynku dawnego Tacheles ma siedzibę berliński oddział muzeum fotografii Fotografiska, założone w Sztokholmie w 2010 roku. Zachowane fragmenty historycznego obiektu przypominają historię tego legendarnego miejsca, którą mało kto już pamięta.

Mail: [email protected]

tel. 516 155 324

www.offberlin.pl 

www.facebook.com/offprzewodnikpoberlinie

www.instagram.com/offprzewodnikpoberlinie

www.twitter.com/OAlternatywny

Tacheles – symbol berlińskiej awangardy