W niniejszym cyklu artykułów doradzamy Wam w prosty i czytelny sposób jak odnaleźć się w sytuacjach, w których mamy do czynienia z literą prawa. Jak to bywa w życiu, chcąc nie chcąc, często stajemy przed różnymi wyborami  i wyzwaniami.   Hot Magazine pomoże odnaleźć się Wam w sytuacjach większej i mniejszej rangi, a autorką naszych porad jest Pani Adw. Kornelia Stolf – Peplińska z Kancelarii Adwokackiej SZP w Szczecinie. W październiku postaram się przybliżyć Wam aspekty związane z pojęciem alimentów. 

Autor: Kornelia Stolf – Peplińska

Pojęcie alimentów z pewnością jest znane wielu osobom, niemniej jednak czy każdy wie, na czym dokładnie polega obowiązek alimentacyjny? Kto jest uprawniony do otrzymania alimentów, a kto zobowiązany do ich łożenia? W niniejszym artykule postaram się przybliżyć najważniejsze aspekty związane z tym zagadnieniem.

Alimenty są niczym innym jak regularnym świadczeniem na rzecz określonej osoby. Dotyczy on nie tylko obowiązku dostarczenia środków utrzymania (najczęściej pieniężnych), ale również środków wychowania. W przypadku dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie – wykonywanie obowiązku alimentacyjnego, może bowiem polegać również na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Pojęcie alimentów najczęściej kojarzone jest z obowiązkiem spoczywającym na rodzicach względem dzieci. Jest to wspólny obowiązek obojga rodziców. Dzieci mają bowiem prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Z tego rodzaju formą alimentów mamy bowiem do czynienia najczęściej. Rodzice są bowiem obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem swoich dzieci, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dzieci wystarczają na pokrycie kosztów ich utrzymania i wychowania.

Samodzielne utrzymanie oznacza zapewnienie minimum socjalnego, zapewniającego zaspokajanie przez dziecko podstawowych potrzeb życiowych (koszty związaniem z mieszkaniem, wyżywienie, ubranie, koszty nauki, dojazdu do szkoły itp.). W szczególności rodzice mają obowiązek zapewnienia dziecku wykształcenia stosownie do jego możliwości i uzdolnień. Warto również zwrócić uwagę na to, iż sama hipotetyczna możliwość samodzielnego utrzymania się przez dziecko nie prowadzi automatycznie do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, ale wyłącznie względem dzieci pełnoletnich. Może to nastąpić wówczas, gdy obowiązek płacenia alimentów jest dla rodziców nadmiernym uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Należy przy tym mieć na uwadze to, że dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletniość, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego czy średniego wykształcenia. Oczywistym natomiast jest, że obowiązek ten nie trwa w nieskończoność. Przyjmuje się, że dziecko, które ukończyło 26 lat (a więc ma już wyższe wykształcenie) jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Dorosłe dziecko powinno podejmować próby usamodzielnienia się, jeżeli jest to możliwe i uzasadnione. Każda z sytuacji zawsze jest jednak analizowana i oceniana odrębnie dla danego przypadku.

Alimentów mogą domagać się również między sobą byli małżonkowie (po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji). Powstanie tego obowiązku uzależnione jest nie tylko od sytuacji majątkowej, osobistej czy zdrowotnej małżonka uprawnionego do żądania alimentów, ale również od tego, z czyjej winy doszło do rozpadu małżeństwa.

Jeśli chodzi o zakres i wysokość alimentów oraz ich zakres, to zawsze jest to uzależnione od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Okoliczności te zawsze oceniane są indywidualnie i odrębnie dla każdego przypadku.
Co w sytuacji, gdy zobowiązany do regulowania alimentów nie czyni tego dobrowolnie, bądź jego świadczenia są zaniżone? Uprawniony do alimentów (dziecko bądź były małżonek) może wystąpić na drogę postępowania sądowego z żądaniem zasądzenia odpowiedniej sumy na jego rzecz. Jeżeli alimentów domaga się małoletnie dziecko, w sądzie jest ono reprezentowane przez swojego rodzica bądź opiekuna.

Tego rodzaju sprawy rozpoznawane są przez sądy rejonowe właściwe według miejsca zamieszkania uprawnionego. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma również obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, do których zalicza się m.in. opłata od pozwu. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem trzech lat.